Bijvoogleke naomwäörd kinne op drei menere weure gebruuk: attributief, predicatief en zelfstandeg. De mieste bijvoogleke naomwäörd kinne al dees functies höbbe.
E bijvooglek naomwoord weurt attributief gebruuk es ’t gevolg weurt door e zelfstandeg naomwoord. ’n Attributief gebruuk bijvooglek naomwoord krijg, in bepaolde gevalle, d’n oetgaank -e.
Veurbeelde:
’ne awwe mins - een oude man
e sjoen jeske - een mooi jasje
’n lestege vraog - een moeilijke vraag
rieke lui - rijke mensen
E bijvooglek naomwoord wat predicatief weurt gebruuk krijg geinen oetgaank. ’t Weurt neet gevolg door e zelfstandeg naomwoord, meh maak deil oet vaan ‘n zin en heet de functie vaan naomwoordelek deil vaan ’t gezègkde, beveurbeeld in:
Häör awwers zien riek
Haar ouders zijn rijk
Veer waore verpópzak
Wij waren stomverbaasd
E predicatief gebruuk bijvooglek naomwoord kin ouch de functie vaan bepaoling vaan gestèldheid höbbe, beveurbeeld in:
Dat keend is blind gebore
Dat kind is blind geboren
Iech vin dat veurstèl sjendaoleg
Ik vind dat voorstel schandalig
Bijvoogleke naomwäörd kinne op twie menere zelfstandeg weure gebruuk. In de volgende veurbeelde is ’t zelfstandeg naomwoord weggelaote, meh ’t kin weure aongevöld vaanoet de kónteks (daorum steit ’t tösse häökskes). Wat hunne vörm betröf, volge zelfstandeg gebruukde bijvoogleke naomwäörd de regels veur attributief gebruukde.
Veurbeelde:
Iech höb witte wien en roeje (wien)
Ik heb witte wijn en rode (wijn)
Vaan zien zäöns is Peter d’n ajdste (zoon)
Van zijn zonen is Peter de oudste (zoon)
In ’t exame zaote gemekeleke vraoge en lestege (vraoge)
In het examen zaten gemakkelijke vragen en moeilijke (vragen)
Bijvoogleke naomwäörd kinne ouch zelfstandeg weure gebruuk zoonder tot e zelfstandeg naomwoord oet de kónteks weurt aongevöld.
Veurbeelde:
V’r höbben op sjaol väöl kraanke
Wij hebben op school veel zieken
Mörge weurt ’n collecte gehawwe veur de blinne
Morgen wordt er een collecte gehouden voor de blinden
Langs de weeg laog ’nen doeje
Langs de weg lag een dode
Typisch Mestreechs is ’t zelfstandeg gebruuk vaan bijvoogleke naomwäörd in veurbeelde wie de volgende:
De bis ’ne gouwe
Je bent een schat
Kinste die roej?
Ken je die vrouw met het rode haar?
Dat aajd woent bij us in de straot
Die oude vrouw woont bij ons in de straat
Diene pa is ’ne sjoene
Jouw vader is een mooie
Dat waor ’n gooj
Dat was een goeie mop
E bijvooglek naomwoord krijg d’n oetgaank -s, es ’t weurt veuraofgegaange door de wäörd get, niks of väöl:
Diech bis get sjoens
Jij bent wat moois
Wèts diech niks beters?
Weet je niets beters?
’t Weer belaof neet väöl goods
Het weer belooft niet veel goeds
Bijvoogleke naomwäörd die oetgoon op -l, -n en -r kriege d’n oetgaank -t es ze zelfstandeg weure gebruuk en betrèkking höbbe op ’n oonzijdeg zelfstandeg naomwoord in ’t inkelvoud:
Iech höb liever e roed kleurke es e geelt
Ik heb liever een rood kleurtje als een geel
Welk glaas wèlste höbbe? Geef miech mer ’t kleint
Welk glas wil je hebben? Geef mij maar het kleine
Ze heet e sjoen sjèlderijke gekoch, meh wel e deurt
Ze heeft een mooi schilderijtje gekocht, maar wel een duur
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |