vaan de Mestreechter Taol
Veurzètsels
Veurzètsels zien wäörd wie op, in en veur, die neet vaan vörm kinne verandere en die, same mèt e zelfstandeg naomwoord of e veurnaomwoord, ’ne woordgróp vörme: op tied, in de kamer, veur diech.
Veurzètsels drökke miestal ’n relatie oet tösse twie persoene, zake of begrippe.
Zoe gief ’t veurzètsel oonder in de zin D’n auto stoont oonder de Vriethof (‘De auto stond onder het Vrijthof’) ’n relatie aon tösse d’n auto en de plaots boe ’r stoont.
Veurzètsels kinne hiel väöl beteikenisse höbbe. Veur ’t gemaak weure ze hei-oonder in drei gróppe verdeild (sommege veurzètsels koume in al dees categorieje veur):
1) veurzètsels die plaots aongeve;
2) veurzètsels die tied aongeve;
3) veurzètsels met aander beteikenisse.
Vaan edere gróp weure de veurnaomste veurzètsels geneump.
Veurzètsels die plaots aongeve:
aon - aan
boete - buiten
bove - boven
euver - over
in - in
langs - langs
nao - naar
neve - naast
oonder - onder
op - op
roontelum - rondom
tege - tegen
tösse - tussen
veur - voor
Veurbeelde:
Mestreech ligk aon de Maos - Maastricht ligt aan de Maas
Mie broor heet ’n flat bove ’ne winkel - Mijn broer heeft een flat boven een winkel
Neve dee sókkerbekker is ’n greuntezaak - Naast die banketbakker is een groentenzaak
Väöl Mestreechtenere woene op ’t Belsj - Veel Maastrichtenaren wonen in België
Roontelum de Vriethof stoon buim - Rond het Vrijthof staan bomen
Veurzètsels die tied aongeve:
binne - binnen
euver - over
in - in
nao - naar
oonder - tijdens
sinds - sinds
tege - tegen
tösse - tussen
um - om
vaanaof - vanaf
Veurbeelde:
Binne ’n oor kinste vaan Beek nao Ingeland vlege - Binnen een uur kun je van Beek naar Engeland vliegen
In 1976 kraog Mestreech ’n universiteit - In 1976 kreeg Maastricht een universiteit
Oonder de preek veel ’r in slaop - Tijdens de preek viel hij in slaap
Tege deen tied zien v’r wel wijer - Tegen die tijd zien we wel verder
Um vief oor is ’n receptie op ’t stadhoes - Om vijf uur is er een receptie in het stadhuis
Veurzètsels mèt aander beteikenisse:
behalve - behalve
door - door
euver - over
mèt - met
naomes - namens
op - op
veur - van
volges - volgens
vaan - van
zoonder - zonder
Veurbeelde:
Door wee is die sjèlderij gemaak? - Door wie is dat schilderij gemaakt?
Boerum laote ze dee maan neet mèt rös? - Waarom laten ze die man niet met rust?
Naomes de familie bedaankde heer ederein - Namens de familie bedankte hij iedereen
Iech maag neet vrije veur miene peer - Ik mag niet vrijen van mijn vader
Zoonder beuk zouw iech neet kinne leve - Zonder boeken zou ik niet kunnen leven
Commentaar: ’n Aontal veurzètsels kin ouch achter e woord of ’ne woordgróp weure geplaots. In dat geval spreke v’r vaan ‘achterzètsels’. Miestal geve ze riechting aon. Tot deze gróp hure: aof, binne, door, euver, oet en op.
Veurbeelde:
De sjötterij marcheerde ’t plein aof - De schutterij marcheerde het plein af
Allewijl goon kinder vreug ’t hoes oet - Tegenwoordig gaan kinderen vroeg het huis uit
De combinatie veurzètsel + achterzètsel kump in ’t Mestreechs ouch veur, beveurbeeld in: achter… aon, bove … oet, mèt … mèt, oonder … door, tösse … door en vaan … aof:
V’r lepe allemaol achter de hermenie aon - We liepen allemaal achter de harmonie aan
Wienie geiste mèt us mèt? - Wanneer ga je met ons mee?
Mèrk op tot ’t Mestreechs mèt … mèt heet, boe v’r in ’t Nederlands met … mee vinde.
bevat op dit momint
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |