Lier de spellingsymbole vaan ’t Mestreechs die neet in de spelling vaan ’t Nederlands weure gebruuk en lier ouch de spellingregels die specifiek zien veur ’t Mestreechs.
’t Alfabet vaan ’t Nederlands besteit oet 26 lètters. Die lètters weure ouch gebruuk in de spelling vaan ’t Mestreechs. Karakteristiek veur de spelling vaan ’t Mestreechs zien bepaolde combinaties vaan lètters en bepaolde (zoegenaomde ‘diacritische’) teikes bovenop die lètters.
Veur de spelling vaan ’t Mestreechs mote de volgende spellingsymbole (sommege mèt diacritische teikes) extra weure gelierd:
ao: straot - straat
è: kèrk - kerk
äö: jäög - jeugd
gk: zègke - zeggen
ó: stóp - stoep
sj: sjink - ham
ö: möts - muts
zj: zjuweleer - juwelier
Veur wee kin spelle in ’t Nederlands is ’t liere vaan de Mestreechse spelling neet zoe lesteg. ’t Kump, strik genome, neer op ’t liere vaan ach spellingsymbole (of eigelek mer zeve, want sj vinde v’r ouch in ’t Nederlands, beveurbeeld in sjaal).
De volgende spellingregels zien specifiek veur de spelling vaan ’t Mestreechs:
1. D’n t-klaank weurt in ’t Mestreechs neet oetgesproke en dus ouch neet gesjreve aon ’t ind vaan wäörd die in ’t Nederlands oetgoon op -cht, -ft, -gt, -kt, -pt en -st. Veurbeelde:
angst - angs
gewerkt - gewèrk
loopt - löp
schrijft - sjrijf
vraagt - vreug
zacht - zach
Es ’t woord in kwestie ’t ierste illemint vörmp vaan e samegestèld woord, weurt de t ouch neet gesjreve. Veurbeelde:
dialektspreker - dialekspreker
feestdag - fiesdaag
kaftpapier - kafpepier
nachtrust - nachrös
2. Aon ’t ind vaan wäörd die oetgoon op ’n oonbeklemtoende lèttergreep mèt de klinker schwa weurt in ’t Mestreechs gein slot-n oetgesproke en dus ouch neet gesjreve. Veurbeelde:
brieven - breve
buiten - boete
komen - koume
open - ope
gesproken - gesproke
vrouwen - vrouwe
De n weurt ouch neet gesjreve aon ’t ind vaan ’t ierste illemint vaan ’n samestèlling. Deze regel wiek dudelek aof vaan de mies recente versie vaan de Nederlandse spelling oet 1995. Die sjrijf veur tot v’r in samestèllinge -en (in plaots vaan e) mote spelle, es ’t woord in kwestie in ’t miervoud -en krijg.
In Mestreechse samestèllinge geit de ierste hèlf vaan ’t woord miestal oet op -e. Vergeliek:
boekenkast - bokekas
uiensoep - unnesop
kersenboom - keerseboum
vrouwenstem - vrouwestum
De n weurt in ’t Mestreechs dèks wel weer gespeld, es ’t twiede illemint vaan de samestèlling begint mèt ’ne klinker of mèt d, h of t:
klinker:
artiesteningaank - artiesteningang
roezenolie - rozenolie
-d:
sjrouvendrejjer - schroevendraaier
toertendeig - taartdeeg
-h:
boerenhings - lomperd
keersenhout - kersenhout
-t:
prukentied - pruikentijd
geuderentrein - goederentrein
3. In ’t Mestreechs weurt ’n tösse-n oetgesproke, en miestal ouch gesjreve, in alle gevalle boe-in e woord oetgeit op ’n oonbeklemtoende lèttergreep mèt de klinker schwa en ’t volgende woord begint mèt ’ne klinker, ’nen twieklaank of mèt d, h of t. Veurbeelde:
Veer kósten häör neet - Wij kenden haar niet
Ze hadden ouch geinen tied - Ze hadden ook geen tijd
De mès begint um negen oor - De mis begint om negen uur
Zien ma is nog hiel gezoond op häören awwen daag - Zijn moeder is nog heel gezond op haar oude dag
4. Aon ’t ind vaan de volgende lèttercombinaties sjrieve v’r ’n j (gein i):
aaj: aajd - oud
euj: heuj - hoeden
aj: baj - paard
oej: toej - kreng
aoj: vlaoj - vla
ooj: kooj - koe
äöj: vläöjke - vlaatje
oj: foj - foei
eej: (iech) beej - (ik) bied
uuj: (iech) nuuj - ( ik) nodig uit
5. De klinker in oonbeklemtoende lèttergrepe die correspondere mèt de Nederlandse oetgeng -ig en -lijk kin gespeld weure es i of (liever nog ) es e. Veurbeelde:
aordeg - aardig
hartelek - hartelijk
plezereg - plezierig
meujelek - moeilijk
’t Is wel winselek um consequent te blieve en neet d’n eine kier plezerig en d’n aandere kier plezereg te sjrieve.
6. De Nederlandse spelling -md en -mt weurt aon ’t ind vaan wäörd vervaange door -mp:
gevormd - gevörmp
kamt - kemp
vreemd - vreemp
zwemt - zwump
7. De verleien tied vaan regelmaotege werkwäörd weurt in ’t Mestreechs in ’t inkelvoud en in ’t miervoud altied gevörmp mèt d’n oetgaank -de (d’n 2e persoen inkelvoud krijg -des: diech wèrkdes). Deze regel is ouch vaan touwpassing op werkwäörd boevaan de stam oetgeit op ’ne stumloeze medeklinker. ’t Mestreechs wiek hei aof vaan ’t Nederlands, wat d’n oetgaank -te heet. Veurbeelde:
praatte - praotde
rustten - rösde
bukte - bókde
lachten - lachde
blafte - blafde
hoopten - hoopde
De spelling -de vinde v’r in ’t Mestreechs ouch in ’n aontal zelfstandege naomwäörd boe ’t Nederlands -te heet:
diepte - deepde (ouch: deepte)
hoogte - huugde (ouch: huugte)
drukte - drökde (ouch: drökte)
lengte - lengde (ouch: lengte)
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |