Bij de persoenleke veurnaomwäörd make v’r oondersjeid tösse 1e persoen (de spreker), 2e persoen (de touwgesprokene) en 3e persoen (degene of datgene boe v’r euver spreke). Wijer oondersjeie v’r ouch nog inkelvoud (beveurbeeld iech) en miervoud (beveurbeeld veer). Veur eder woord geve v’r twie vörm: de vörm dee in ‘n zin es oonderwerp weurt gebruuk (beveurbeeld heer, in Heer is slum) en de vörm dee aander functies in ‘n zin kin höbbe (beveurbeeld häöm, in Iech vin häöm slum).
Oonderwerp-vörm Neet oonderwerp-vörm
1e persoen iech miech
2e persoen diech diech
Geer Uuch
3e persoen heer häöm
zie, zij häör
’t ’t
1e persoen veer us
2e persoen geer uuch
3e persoen zij / zie ze / hun
Veurbeelde:
Iech höb ’t häöm gezag - Ik heb het hem gezegd
Heer heet hun neet gezeen - Hij heeft hen niet gezien
Mevrouw, wat kin iech veur Uuch doen? - Mevrouw, wat kan ik voor U doen?
Jonges, höb geer miech gehuurd? - Jongens, hebben jullie me gehoord?
Diech höbs ’t us belaof - Je hebt ’t ons beloofd
Hiere, kint Geer nog eve wachte? - Heren, kunt U nog even wachten?
Dee kado waor veur häöm, neet veur häör - Dat cadeau was voor hem, niet voor haar
Es iech diech zeen, daan bin iech zoe gelökkeg - Als ik jou zie, dan ben ik zo gelukkig
Kump heer neet? - Komt hij niet?
Commentaar: In d’n 2e persoen inkelvoud heet ’t Mestreechs de beleefheidsvörm Geer en Uuch, die mèt ’n hooflètter kinne weure gesjreve. In ’t miervoud höbbe die wäörd twie beteikenisse: ‘U’ en ‘jullie’.
In de tabel oontbreke de vörm die de persoenleke veurnaomwäörd kriege es ze zoonder klemtoen weure oetgesproke. Dat zien de zoegenaomde ‘gereduceerde’ vörm:
Inkelvoud 1e persoen 2e persoen 3e persoen
iech: ’ch diech: de heer: ’r
miech: m’ch d’ch, t’ch häöm: ’m
diech zie: ze
te häör: ’r
Miervoud veer: v’r geer: g’r zie: ze
us: ’s uuch: ’ch hun: ’n
De vörm de (2e persoen inkelvoud) kin allein weure gebruuk es oonderwerp. Diech en te koume veur nao d’n oetgaank -s vaan d’n 2e persoen inkelvoud vaan werkwäörd:
De höbs e geziech wie e fletske kies - Je ziet er heel bleek uit
Spriks diech / Sprikste gei Mestreechs? - Spreek je geen Maastrichts?
Höbs diech / Höbste geinen tied? - Heb je geen tijd?
Wèrkdes diech / Wèrkdeste toen neet? - Werkte je toen niet?
Diech en te (veuraofgegaange door -s) vinde v’r ouch nao voogwäörd (wie tot) en betrèkkeleke veurnaomwäörd (wie wat):
Heer wach tots diech / totste veerdeg bis - Hij wacht totdat je klaar bent
Iech weet wats diech / watste wèls zègke - Ik weet wat je wil zeggen
De vörm d’r (dee get awwerwèts aondeit) huurt me nog es variant vaan g’r:
Geluif d’r dat verhaol? - Gelooft U dat verhaal?
Höb d’r niks gehuurd? - Hebt U niets gehoord?
Ze (3e persoen miervoud) is altied oonbeklemtoend in de beteikenis ‘men’:
Ze zègke tot heer miljonair is - Ze zeggen dat hij miljonair is
Miech / m’ch weurt dèks gebruuk in gevalle boe ’t Nederlands gein equivalent heet:
Mooste miech dat zien! - Moet je dat zien!
’t Is m’ch get - Het is wat
Zègk m’ch dat wel - Zeg dat wel
Dee had m’ch toch ’n striep in - Die was toch dronken
Dat waor miech ins ein - Dat zou wat zijn
In tegestèlling tot ’t Nederlands heet ’t Mestreechs veur de neet-oonderwerp- vörm vaan d’n 3e persoen miervoud mer twie vörm: ze en hun (dus neet: hen):
Iech höb ’t ze / hun gezag - Ik heb het ze / hun / hen gezegd
’t Gebruuk vaan häöm es oonderwerp vaan ‘n zin is fout Mestreechs:
Häöm waor ouch dao moot zien Heer waor ouch dao (‘Hij was er ook’).
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |