Zelfstandege naomwäörd kinne in drei gróppe weure verdeild: mannelek, vrouwelek en oonzijdeg. Die indeiling heet niks te make mèt biologisch geslach (wäörd wie jungske en meidske zien, beveurbeeld, grammaticaol gesproke, oonzijdeg), meh mèt de wäörd die in ’t inkelvoud veur e zelfstandeg naomwoord kinne stoon. Zoe bepaolt ’t grammaticaol geslach de vörm vaan ’t lidwoord en vaan de aonwiezende veurnaomwäörd:
1. e mannelek zelfstandeg naomwoord kin in ’t inkelvoud weure veuraofgegaange door de lidwäörd ’ne of de en door de aonwiezende veurnaomwäörd deze en dee.
Veurbeelde:
’ne sjoon - een schoen
deze klómmel - dit prul
de stóp - de stoep
dee sjrijver - die schrijver
2. e vrouwelek zelfstandeg naomwoord kin in ’t inkelvoud weure veuraofgegaange door de lidwäörd ’n of de en door de aonwiezende veurnaomwäörd dees en die. Veurbeelde:
’n kaw - een verkoudheid
dees straot - deze straat
de kooj - de koe
die brögk - die brug
3. ’n oonzijdeg zelfstandeg naomwoord kin in ’t inkelvoud weure veuraofgegaange door de lidwäörd e of ’t en door de aonwiezende veurnaomwäörd dit en dat. Veurbeelde:
e book - een boek
dit leedsje - dit liedje
’t meidske - het meisje
dat keend - dat kind
’t Grammaticaol geslach vaan e zelfstandeg naomwoord bepaolt ouch de vörm vaan e veuraofgaond bijvooglek naomwoord (in Hoofstök 14 koume v’r dao-op trök).
Veurbeelde:
’ne sjoene jas - een mooie jas
’nen awwe maan - een oude man
e sjoen hoes - een mooi huis
’n aw stad - een oude stad
’n sjoen vrouw - een mooie vrouw
’n aajd sträötsje - een oud straatje
In ’n aontal gevalle wiek ’t grammaticaol geslach vaan Mestreechse zelfstandege naomwäörd aof vaan dat vaan de corresponderende Nederlandse wäörd.
Dat beteikent, beveurbeeld, tot ze ’n aander lidwoord vaan bepaoldheid höbbe.
Veurbeelde:
’t broor - de broer
de buro - het bureau
d’n deig - het deeg
d’n dèksel - het deksel
d’n diner - het diner
d’n èllestik - het elastiek
de gaas - het gas
de gordijn - het gordijn
de carneval - het carnaval
de kaffee - het café
de kado - het cadeau
de knien - het konijn
de menu - het menu
de nómmer - het nummer
de statie - het station
de stöb - het stof
de sjeut - het schot
de veendel - het vaandel
de vinster - het venster
de vocabulaire - het vocabulaire
de Vriethof - het Vrijthof
’t zuster - de zus
Sommege zelfstandege naomwäörd kinne zoewel oonzijdeg es mannelek (of vrouwelek) zien. De bekindste veurbeelde zien:
’t / d’n altaor - het altaar
’t / de febrik - de fabriek
’t / de chapiter - het chapiter
’t / de mesjien - de machine ’t / d’n duuster - het duister
In ’t Standaardnederlands weure väöl zelfstandege naomwäörd es mannelek behandeld die in ’t Mestreechs (en in aander zuieleke dialekte) vrouwelek zien. V’r vinde dit versjèl, beveurbeeld, bij naome vaan bieste (kat, kooj, moes) en naome vaan objecte (kas, lamp, taofel).
Veurbeelde:
Kijk die kat. Hij zit met zijn staart tussen de deur
Zuuch die kat. Ze zit mèt häöre start tösse de deur
Schuif die tafel opzij. Hij staat me in de weg
Sjuif die taofel opzij. Ze steit m’ch in de weeg
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |