Oonbepaolde veurnaomwäörd geve aon tot de spreker gein perceis informatie kint of wèlt geve euver persoene of zake die weure geneump. Es v’r, beveurbeeld, zègke: Iemand is gisteraovend get koume bringe (‘Iemand is gisteravond wat komen brengen’), daan weurt de persoen in kwestie neet geïdentificeerd en weurt ouch neet aongegeve wat heer of zie is koume bringe. Dat gebäört wél es v’r iemand vervaange door Jean en get door ’n fles wien: Jean is gisteraovend ’n fles wien koume bringe (‘Jean is gisteravond een fles wijn komen brengen’).
Binne de veurnaomwäörd vörme de oonbepaolde veurnaomwäörd ’n hiel heterogeen categorie. De bèste meneer um ze te besjrieve is oet te goon vaan de meneer boe-op ze weure gebruuk: zelfstandeg en / of neet-zelfstandeg.
Tot deze gróp hure:
allemaol - allemaal
alles - alles
beie - beide(n)
ederein - iedereen
ein - iemand (vrouwelek inkelv.)
eine - iemand (mannelek inkelv.)
geine - niemand
get - iets, wat
iemand / iemes - iemand
me - men
minnegein - menigeen
niemand / niemes - niemand
niks - niets
Veurbeelde:
Hun kinder zien allemaol in Mestreech gebore - Hun kinderen zijn allemaal Maastricht geboren
Ederein had d’n optoch gezeen - Iedereen had de optocht gezien
Heer is verleef op ein vaan 65 - Hij is verliefd op een vrouw van 65
Bij us wèrk eine oet Luik - Bij ons werkt een man uit Luik
Geine kós us vertèlle boe de statie waor - Niemand kon ons vertellen waor het station was
Dat is zjus get veur häöm - Dat is net iets voor hem
Me kin noets wete - Men kan nooit weten
Minnegein zouw zjeloes op häör zien - Menigeen zou jaloers op haar zijn
Ze hadde niks veur us mètgebrach - Ze hadden niets voor ons meegebracht
Commentaar: Ein, eine en eint en ouch gein, geine en geint weure zelfstandeg gebruuk es ze de plaots innumme vaan ’ne woordgróp dee ieder is geneump. In d’n ierste zin, beveurbeeld, steit ein in plaots vaan ’n aw kaart:
Miene noonk verzamelt aw kaarte vaan Mestreech. Heer heet ein oet 1720 - Mijn oom verzamelt oude kaarten van Maastricht. Hij heeft er een uit 1720
Umtot miene pa nog geine computer had, heet m’n ma eine veur ’m gekoch - Omdat mijn vader nog geen
computer had, heeft mijn moeder er een voor hem gekocht
Euze zoon had e meidske oet Wiek, meh noe heet ’r eint vaan St.-Pieter - Onze zoon had een meisje uit Wijk, maar nu heeft hij er een uit St.Pieter
Ze mote hei ouch sjèlderije höbbe, meh iech zeen gein - Ze moeten hier ook schilderijen hebben, maar ik zie er geen
De lieraar zeukde ’nen dictionair, meh heer voont geine - De leraar zocht een woordenboek, maar hij vond er geen
Harie vroog z’ch e dröpke, meh heer kraog geint - Harrie vroeg een borrel, maar hij kreeg er geen
Ei(n) en eine kinne ouch functionere es tèlwäörd.
De persoenleke veurnaomwäörd de en ze höbbe min of mie de functie vaan oonbepaolde veurnaomwäörd in veurbeelde wie de volgende:
De wèts mer noets - Je weet maar nooit
Ze zègke tot heer e beslaag heet gehad - Ze zeggen dat hij een beroerte heeft gehad
Tot deze gróp hure:
al - al
alle - alle
gei - geen
minneg(e) - menig(e)
Veurbeelde:
Al z’n beuk zien verkoch - Al zijn boeken zijn verkocht
Alle vrun waore nao z’n begraffenis gekoume - Alle vrienden waren naar zijn begrafenis gekomen
Iech gaon in gei geval nao hoes - Ik ga in geen geval naar huis
Minneg meidske is verleef op häöm gewees - Menig meisje is verliefd op hem geweest
Tot deze gróp hure:
allebei - allebei
elk(e) - elk(e)
eder(e) - ieder(e)
gein / geine - geen
genóg - genoeg
sommege - sommige
versjèllende - verschillende
versjeie - verscheidene
voldoende - voldoende
zat - zat
Veurbeelde:
Häör awwers zien allebei kraank - Haar ouders zijn beiden ziek
Heer geit edere vriedag nao de merret - Hij gaat iedere vrijdag naar de markt
Höbste geine zin? - Heb je geen zin?
Zie wèlle gein kinder - Zij willen geen kinderen
Sommege lui zien vreigeleers - Sommige mensen maken altijd ruzie
Commentaar: De käös tösse gein en geine hingk aof vaan ’t getal en ’t grammaticaol geslach vaan ’t volgend zelfstandeg naomwoord:
Inkelvoud:
mannelek: geine maan - geen man
vrouwelek: gein vrouw - geen vrouw
Miervoud: gein lui - geen mensen
Get heet de functie vaan bijwoord es ’t veur e bijvooglek naomwoord steit: get awwer (‘wat ouder’), get vreug (‘wat vroeg’).
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |