vaan de Mestreechter Taol
Variante vaan ’t Mestreechs
’t Dialek vaan Mestreech kint twie variante: Standaardmestreechs en ‘Laank Mestreechs’. In de dialektologie stoon dit soort variante bekind es ‘sociale dialecten’ of ‘sociolecten’, dat wèlt zègke variante vaan ’n dialek die bepaold weure door de maotsjappeleke positie vaan hun sprekers. Volges Lousberg (1961) is ’t ‘Laank Mestreechs’ d’n oersprunkeleke vörm en is ’t Standaardmestreechs jonger.
Standaardmestreechs weurt gesproke door de awwer ginneratie vaan lui die in Mestreech gebore en getoge zien en die Mestreechs es moojertaol höbbe.
De sprekers vaan deze variant hure tot wat in ’t Nederlands ‘de gegoede burgerij’ hèt. Ze höbbe miestal mie opleiing genote es lieger sjaol. Ze zien gruuts op hun dialek en ze zien vaan meining tot ’t bewaord moot (en kin) blieve in de vörm boe-in zie ’t spreke. Hun kinder spreke miestal ouch Standaardmestreechs.
‘Laank Mestreechs’ weurt ouch gesproke door lui die Mestreechs es moojertaol höbbe en die in Mestreech zien gebore en getoge. Ze hure tot de wèrkende klasse en höbbe miestal minder opleiing es sprekers vaan ’t Standaardmestreechs. Ouch hun kinder höbbe deze variant gelierd. Hiel karakteristiek veur ’t ‘Laank Mestreechs’ is tot klinkers en twieklaanke get langer weure aongehawwe es in ’t Standaardmestreechs (wie in Mestreech is neet breieieid, meh laaank).
Ouch weure väöl wäörd nasaal (dat wèlt zègke door de neus) oetgesproke. ’ne Mestreechteneer hoof ’t woord jao mer oet te spreke en ’nen aandere Mestreechteneer kin hure of heer Standaardmestreechs of ‘Laank Mestreechs’ sprik. ’t ‘Laank Mestreechs’ heet ouch bepaolde wäörd en vörm vaan wäörd die in ’t Standaardmestreechs neet (of neet zoe dèks) weure gebruuk.
Veurbeelde:
Laank Mestreechs - Standaardmestreechs
brak - hoes (‘huis’)
boontram - botram (‘boterham’)
jenke - kriete (‘huilen’)
klawwe - stele (‘stelen’)
trampe - stampe (‘stampen’)
gegad - gehad (‘gehad’)
geëte - gegete (‘gegeten’)
k(e)naar - k(e)naal (‘kanaal’)
lachte - lache (‘lachen’)
‘Laank Mestreechs’ heet in de stad väöl minder prestiesj es Standaardmestreechs. Väöl lui vinden ’t zelfs ‘plat’ of ‘ordinair’. Dat is neet terech. Veur dialektologe is deze variant eve intressant es Standaardmestreechs en zeker neet minderwierdeg.
Aofgezeen vaan de hei-bove geneumpde variante, zien dao ouch nog versjèllende ming-vörm vaan ’t Mestreechs, boe-in d’n invlood vaan ’t Standaardnederlands of vaan aander dialekte z’ch manifesteert.
Väöl Mestreechtenere spreke allewijl ‘verhollands’ Mestreechs. Umtot ze (beveurbeeld op sjaol of op hun werk) dèks allein nog mer Standaardnederlands hure, zien ze geneig um Mestreechse wäörd door Nederlandse wäörd te vervaange. Ze zègke, beveurbeeld, woensdag (i.p.v. goonsdag), iets (i.p.v. get) of prettig (i.p.v. plezereg). Dao zien ouch Mestreechtenere die e soort ‘regionaol’ Mestreechs spreke. Ze zien getrouwd mèt iemand dee ’n aander Limbörgs dialek es moojertaol heet, höbbe vrun die zoe’n dialek spreke of koume op hun werk dèks mèt sprekers vaan aander dialekte in aonraking. ’t Rizzeltaot is tot ze wäörd oet dat dialek goon euvernumme of tot ze hun oetspraok aon dat dialek goon aonpasse.
Wat v’r allewijl kinne observere is tot dialekte langzaam hun identiteit aon ’t verlere zien. Dialektologe spreke vaan ‘dialectnivellering’ (Hinskens, 1996). Dialekte goon wie langer wie mie op ein liekene en ouch op ’t Standaardnederlands. Op dees meneer oontsteit e soort streektaol die door dialektologe ouch wel ‘regiolect’ weurt geneump (Hoppenbrouwers, 1990).
bevat op dit momint
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |