Oonder de vervoging vaan e werkwoord verstoon v’r de vörmveranderinge die ’t kin kriege. De mieste Mestreechse werkwäörd höbbe de volgende vörm:
De oonbepaolde wijs is dee vörm vaan e werkwoord dee in dictionairs altied es
ierste vörm weurt geneump. De oonbepaolde wijs vaan de mieste werkwäörd geit oet op -e:
drinke - drinken
hure - horen
rope - roepen
slaope - slapen
E paar werkwäörd goon oet op -n:
doen - doen
goon - gaan
sloon - slaan
stoon - staan
zien - zijn
zien - zien
Es v’r de -e vaan de oonbepaolde wijs weglaote, blijf de zoegenaomde stam vaan ’t werkwoord euver. Vaan de stam kinne aander vörm vaan ’t werkwoord weure aofgeleid. Die weure hei-oonder besproke.
Veurbeelde:
oonbepaolde wijs > stam
luustere (‘luisteren') > luuster-
liere ('leren') > lier-
’t Tegenwoordeg deilwoord weurt gevörmp door d’n oetgaank -entere aon de stam touw te voge.
Veurbeelde:
Zingentere trokke v’r door de straot
Zingend trokken we door de straten
Krietentere woort ’t keend nao bove gedrage
Huilend werd het kind naar boven gedragen
’t Tegenwoordeg deilwoord op -entere heet dezelfde functie es ’ne bijzin. In ’t ierste veurbeeld beteikent zingentere ‘terwijl v’r zónge’. De vörm op -entere kin neet veur e zelfstandeg naomwoord weure gebruuk. In ’t Mestreechs kinne v’r dus neet zègke: krietenterende kinder. In dat geval mote v’r ’nen aandere vörm vaan ’t tegenwoordeg deilwoord gebruke, naomelek de vörm op -end:
krietende kinder
huilende kinderen
blaffende hun
blaffende honden
De vörm vaan ’t voltoejd deilwoord hingk aof vaan de vraog of ’t werkwoord regelmaoteg of oonregelmaoteg is. De vörming vaan ’t voltoejd deilwoord weurt bij de regelmaotege, respectievelek de oonregelmaotege werkwäörd besproke.
Oonder de persoensvörm vaan e werkwoord verstoon v’r alle vörm die bepaold weure door de persoen en ’t getal vaan ’t oonderwerp vaan de zin. Zoe heet d’n ierste persoen inkelvoud (iech lier) ’nen aandere vörm es d’n ierste persoen miervoud (veer liere). ’n Aander meneer um persoensvörm te definiëre is te zègke tot ’ne persoensvörm ’ne vörm is dee in ’nen aanderen tied kin weure gezat. Zoe kin iech lier (tegenwoordegen tied) veranderd weure in iech lierde (verleien tied).
Oonder de persoensvörm vaan e werkwoord valle alle vörm vaan d’n tegenwoordegen tied, de verleien tied, de gebeejende wijs en de aonvogende wijs. D’n tegenwoordegen tied, de verleien tied en de gebeejende wijs weure bij de regelmaotege, respectievelek de oonregelmaotege werkwäörd besproke.
De gebeejende wijs is ’ne vörm vaan ’t werkwoord dee gebruuk weurt um ein of mie persoene get op te drage of get te verzeuke. De vörm vaan de gebeejende wijs is in ’t Nederlands (en dèks ouch in ’t Mestreechs) identiek mèt de stam.
Veurbeelde:
Wèrk neet te hel
Werk niet te hard
Maak de deur ins ope
Maak de deur eens open
Loup mer eve mèt
Loop maar even mee
In Nederlandse gebeejende zinne mèt u es oonderwerp krijg ’t werkwoord d’n oetgaank -t. In ’t Mestreechs hingk d’n oetgaank vaan ’t werkwoord aof vaan d’n oetgaank vaan de stam, meh sommege werkwäörd höbbe oonregelmaotege vörm.
De aonvogende wijs is ’ne vörm vaan ’t werkwoord dee in ’t Nederlands neet dèks veurkump. ’t Gebruuk vaan deze vörm is practisch beperk tot vasstaonde oetdrökkinge: Leve de Koningin!, Het ga je goed, Het zij zo. Ouch in ’t Mestreechs is deze vörm zeldzaam:
Lang leve de Vastelaovend
Lang leve de Carnaval
God bewaor miech
God beware me
In awwer Mestreechs koume v’r de vörm hej, hejs, hejje en hejt tege es aonvogende wijs vaan ’t werkwoord höbbe. Daomèt weurt ’n neet-werkelekheid oetgedrök:
Hej iech dat hoes mer gekoch
Had ik dat huis maar gekocht
Hejje v’r mer e dröpke
Hadden we maar een borrel
Hejt g’r m’ch dat mer gezag
Had u me dat maar gezegd
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |