Sleet zoeväöl meugelek aon bij de spelling vaan ’t Nederlands (wee neet kin spelle in ’t Nederlands zal ouch neet liere spelle in ’t Mestreechs!).
Dit hèlt in tot de volgende regels oet de spelling vaan ’t Nederlands ouch vaan touwpassing zien op de spelling vaan ’t Mestreechs:
1. ’ne Klinker dee in dezelfde lèttergreep gevolg weurt door ’ne medeklinker weurt inkel gespeld es dee klinker kort is en dobbel es dee klinker laank is.
Korte klinkers inkel
zak
bek
is
bok
Lang klinkers dobbel
zaak
beek
ies
book
Wie ’t veurbeeld is / ies liet zien, weurt de lètter i ‘verdobbeld’ tot ie. Dees lèttercombinatie kin ouch ’ne korte klinker aongeve, beveurbeeld in bies (‘beest’). De lèttercombinatie uu steit veur ’ne korte klinker in puun (‘kus’) en veur ’ne lange klinker in kruus (‘kruis’). De klinkers è (in vès), ó (in snóp), ö (in rös) en u (in stum) zien altied kort en weure dus altied veurgestèld door ein klinker-lètter.
2. Aon ’t ind vaan ’n lèttergreep (en dus ouch aon ’t ind vaan e woord) spelle v’r de lang klinkers altied inkel:
a: rake; bompa
o: hope; kado
u: hure; -
De lange klinker e weurt aon ’t ind vaan ’n lèttergreep inkel gespeld (beter, leze, zeve), meh aon ’t ind vaan e woord dobbel (dee, knee, wee).
In bovestaonde gevalle vinde v’r ouch altied de spelling ie (behalve in lienwäörd, wie cinema en mini): knievel, liere; statie, mie.
Aon ’t ind vaan e woord kump de lange klinker u neet veur. De klinker u in wäörd wie vlu (‘vlooien’) en pu (‘poten’) is kort.
3. Medeklinkers weure verdobbeld es ze weure veuraofgegaange door ’ne korte klinker en gevolg door ’nen oetgaank of door ’n achtervoogsel mèt ’ne klinker zoonder klemtoen. Veurbeelde:
b > bb: rib - ribbe
k > kk: stök - stökke(r)
l > ll: stal - stalling
m > mm: stom - stommerik
p > pp: lap - lappe
s > ss: fles - flesse
De lèttercombinaties ch, gk en sj weure neet verdobbeld:
lach - lache
brögk - brögke
mösj - mösje
4. V’r volge de spelling vaan ’t Nederlands wat de käös betröf tösse ij en ei. Dus: blij, rij, vijf; klei, klein, trein
Heet ’t corresponderend woord in ’t Nederlands geinen ij / ei-klaank, kees daan veur de spelling ei. Dus: bein, drei, hei, leid, zweit.
5. De lèttercombinaties ij, ei en ui weure neet gevolg door ’n j. Dus v’r sjrieve: bij, rije, hei, inleie, nui, duie.
6. V’r volge de spelling vaan ’t Nederlands ouch wat de käös betröf tösse ou en au. Dus: fout, kous, vrouw, blauw, paus, pauw.
7. De lèttercombinaties ou en au kriege aon ’t ind vaan e woord 'n w: mouw, touw, zouw, blauw, dauw, pauw.
8. Bij de käös tösse -ch of -g aon ’t ind vaan wäörd kinne v’r ouch de spelling vaan ’t Nederlands volge:
licht - leech
lucht - loch
nacht - nach
dag - daag
maag - maog
zaag - zeeg
9. De käös tösse -d en -t aon ’t ind vaan wäörd lievert euver ’t algemein wieneg probleme op, es v’r us hawwe aon de spelling vaan ’t Nederlands. Vergeliek:
bloed - blood
brood - broed
paard - peerd
raad - raod
bloot - bloet
schoot - sjoet
voet - voot
zat - zaat
De spelling vaan sommege wäörd is problematisch. ’t Mestreechs woord veur ‘bruid’ weurt door Endepols gespeld es broet. Es v’r de spelling vaan ’t Nederlands zouwe volge, daan zouwe v’r dat woord mèt d mote spelle: broed. Dat zouw neet allein verwarring geve mèt ’t woord broed (‘brood’), meh dees spelling zouw ouch gein rekening hawwe mèt ’t miervoud vaan ’t woord broet, naomelek broete. Dat is ’n argumint um ouch in ’t inkelvoud ’n t te gebruke.
Bij de spelling vaan broet (inkelvoud) laote v’r us dus leie door de spelling vaan broete (miervoud). Deze regel steit bekind es de ‘regel van de gelijkvormigheid’. Heer sjrijf veur tot e woord zoeväöl meugelek op dezelfde meneer moot weure gesjreve. In ’t Nederlands spelle v’r hand mèt d (ouch al hure v’r ’n t), umtot v’r in ’t miervoud handen zègke. Op ’t Mestreechs is deze regel väöl minder touwpasbaar. Zoe is ’t miervoud vaan hand han, vaan broed broejer, vaan hoed hu en vaan land len. Mèt aander wäörd, hei kin de spelling vaan ’t inkelvoud neet bepaold weure door de spelling vaan ’t miervoud.
De ‘regel van de gelijkvormigheid’ kinne v’r wel weer touwpasse in gevalle wie:
iech / heer boont, stoont, voont en woort. ’t Nederlands heet hei ’n d (ik / hij bond, stond, enz.), meh v’r keze veur ’n t umtot v’r ’n t hure in veer boonte, stoonte, voonte en woorte.
10. In e paar gevalle mote v’r ’n käös make tösse -t en -dt. In de spelling vaan 't Nederlands kriege werkwäörd boevaan de stam oetgeit op -d in d’n 2e en 3e persoen inkelvoud vaan d’n tegenwoordegen tied -dt:
vinden: ik vind, jij / hij vindt
binden: ik bind, jij / hij bindt
Veur d’n oetgaank vaan d’n 2e persoen is dit in ’t Mestreechs gei probleem, umtot v’r dao ’n s höbbe:
vinde: diech vins
binde: diech bins
Meh de spelling veur d’n oetgaank vaan d’n 3e persoen is problematisch. Endepols heet altied de spelling mèt -t: vint, weurt. Es v’r de spelling vaan ’t Nederlands zouwe volge, zouwe v’r hei vindt en weurdt mote sjrieve.
Brounts en Dumoulin (pp. 55 - 56) goon oet vaan de vörm vaan d’n 1e persoen inkelvoud. Es dao gein d steit (wie in iech vin), daan spelle zie t in d’n 3e persoen (heer vint) . Steit dao wel ’n d (wie in iech red), daan spelle zie dt in d’n 3e persoen (heer redt).
11. D’n oonbeklemtoende klinker schwa (de klinker vaan de) weurt in ’t Nederlands dèks oetgesproke tösse ’n r of ’n l en ’nen aandere medeklinker.
De schwa weurt in ’t Nederlands in dit geval noets gespeld en ’t is beter um dat ouch neet in ’t Mestreechs te doen (Endepols deit ’t euveregens wel). Dus:
kèrk (neet: kèrrek)
hölp (neet: höllep)
zalf (neet: zallef)
werm (neet: werrem)
12. V’r kinne de spelling vaan ’t Nederlands ouch volge wat assimilatieversjijnsele betröf. Euver ’t algemein hèlt de spelling vaan ’t Nederlands dao gein rekening mèt. V’r sjrieve huisvrouw en reisbureau, meh v’r zègke huisfrouw en reizbureau. Ouch de spelling vaan ’t Mestreechs (boe assimilatie euveregens dèkser veurkump es in ’t Nederlands) hèlt wieneg of gein rekening mèt assimilatie, wie de volgende veurbeelde laote zien:
Spelling: Ze zaot op de rand vaan ’t zwumbad
Oetspraok: Ze zaod op te rant faan ’t swumbat
Spelling: Heer deit ezzof alles is veranderd
Oetspraok: Heer deid ezzov allez is ferandert
Spelling: Lèt op! Um vief oor vertrèk de bös
Oetspraok: Lèd op. Um viev oor vertrèk te bös
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |