De vitaoliteit vaan ’t Mestreechs
Zjus wie ’t Standaardnederlands allewijl oonder groeten drök steit vaan ’t Ingels en väöl lui z’ch aofvraoge of ’t Nederlands euver hoonderd jaor nog wel besteit, zoe steit ’t Mestreechs (mèt aander dialekte) oonder drök vaan ’t Standaardnederlands. Ouch mèt betrèkking tot ’t Mestreechs kinne v’r us aofvraoge of me dat dialek euver hoonderd jaor nog wel in eus stad zal spreke.
Euver ’t Mestreechs maak me z’ch al hiel lang zörg. De sjrijver vaan ’t Sermoen euver de Weurd voont tot de lui z’ch gein meujte dege um good Mestreechs te liere:
‘alles watse babbele is Fraans, alles watse spraike is Ingels of Hollants…’.
Heer citeert z’n ‘auw moijer’, die euver de touwkóms vaan ’t Mestreechs wel hiel erg pessimistisch waor:
‘kinder, kinder sagse, gair luij sult het sien, maar igh belaif den daag neet mie, dat het Maastreegs gans aufkumt, …’.
Ouch d’n anonieme sjrijver in de St. Servatiusalmanak vaan 1888 is neet erg te spreke euver ’t Mestreechs vaan zienen tied:
’t geit mèt de brouwers wie mèt eus hierkes, die alwijl e soort Mastreechs spreke, dat Slivvenier zelf neet mie verstoon kin: zoe’ne wónderen hutspot van allerlei wäörd is ’t gewoorde!’
Volges dee sjrijver kin me de taol vaan Mestreech vergelieke mèt ’t beer, boe heer ouch al neet erg content euver is:
‘Mastreechter beer! Mastreechter taol!
’t Weurd alles eve slech en sjraol!
Mastreechter taol, Mastreechter beer!
Veur zoe e köske sjrikke veer!’
De touwkóms vaan ’t Mestreechs woort ouch door Endepols neet bepaold roeskleureg ingezeen wie heer sjreef:
‘Indien men op straat, in vergaderingen, in de huiselijke kring zeer dikwijls het "Hollans" hoort overheersen en het gewone volk zich hoort bedienen van een soort A.N., ook als ze onder elkaar zijn, dan zet men weer de gedachte aan een bloei, althans van het gesproken Maastrichts, van zich af’.
(Endepols, 1948)
’t Oonderzeuk vaan Münstermann (1986 en 1992) heet laote zien tot Endepols mesjiens toch te pessimistisch waor. Münstermann vroog z’n informante (in ’t Villapark en in ’t Blauw Dörp) o.a. in wat veur situaties zie ’t Mestreechs gebruukde. Oet de antwoorde bleek tot ’t Mestreechs door alle ginneraties neet allein in de familiekrink woort gesproke, meh ouch mèt vrun en collega’s, in vereiniginge, op ’t stadhoes, ’t hospitaol en op sjaol. Wel waor ’t zoe tot ’t Mestreechs dèkser woort gesproke door lui in ’t Blauw Dörp es door bewoeners vaan ’t Villapark. Wat ouch dudelek nao väöre kaom waor tot de jongste ginneraties (veural in ’t Villapark) z’ch minder vaan ’t Mestreechs bedeende es de awwere. Münstermann trèk hei de volgende conclusie oet (1986 : 126):
‘Wanneer de neergaande lijn zich zo voortzet betekent dat dat het gebruik van dialect meer en meer gebonden raakt aan sociale klassen, m.a.w. dat het spreken van dialect sociaal gemarkeerd raakt, hetgeen zeker verstrekkende gevolgen voor de toekomst van het dialect heeft. Zo ver is het zeker nog niet, maar de tendens is aanwezig’.
Oet ’t oonderzeuk vaan Münstermann bliek in eder geval neet tot ’t gebruuk vaan ’t Mestreechs in de familiekrink erg achteroet is gegaange, ouch al spreke de lui in ’t Villapark ’t minder dèks es de lui in ’t Blauw Dörp.
Wat Münstermann wel constateert is ’n zeker maote vaan dialekverluus oonder Mestreechtenere. Heer oontdèkde, beveurbeeld, tot wäörd wie naoberse en zwiegerse door de jongste ginneratie Mestreechtenere, neet allein in ’t Villapark, meh ouch in ’t Blauw Dörp, door buurvrouw en sjoenzuster weure vervaange.
Toch hove v’r us, volgens häöm, dao nog neet zoe väöl zörg euver te make:
‘Hoewel dialectverlies…duidelijk kon worden aangetoond, is het Maastrichts nog zeer ver van de gevreesde uitsterving verwijderd, zelfs nog buitengewoon vitaal’.
(Münstermann, 1986)
bevat op dit momint
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67311 |
Spreekwäörd 1634 |